Süfyan-ı Sevri, Ali b. Hasan es- Sülemi’ye dünya ve ahirette kendisiyle saadet bulacağı şu öğütlerde bulunur:

Ey kardeşim! Nerede olursan ol dosdoğru ol, yalan söylemekten, ihanet etmekten ve bunları işleyen kimselerden uzak dur. Bilesin ki bunların hepsi günahtır. Ey kardeşim! Amelinde ve sözlerinde riyadan sakın, riya şirkin ta kendisidir. Kendini beğenmekten sakın, salih amelin içerisinde ucb’un (kendini beğenmek) yeri yoktur. Dinini ancak dini hakkıyla yaşayan kimselerden öğren. Dinine düşkün olmayanların misali tıpkı; yanında ilaçlar olduğu halde kendini tedavi edemeyen tabibe benzer.

Kendini tedavi edemeyen doktor başkasını nasıl tedavi edebilir, onlara nasıl nasihat edebilir? Kendi dinine düşkün olmayan başkası hakkında dini hususlarda hassas olabilir mi?

Ey kardeşim! Dinin canın, kanın kadar önemlidir nefsine merhamet et. Şayet günahları terk etmemekle nefsine merhamet etmezsen sana da merhamet olunmaz. Arkadaş edindiğin kimseler seni dünyaya zahit edip, ahirete yönlendirenlerden olsun.

Dünyalık peşinde giden bütün gayretini dünya işlerinde sarf eden kimselerden sakın, bunlar senin kalbini ve dinini ifsat ederler. Ölümü çokça hatırla, önceden işlemiş olduğun günahları unutma ve geriye kalmış ömrünü Allah’ın yolunda sarf et ve Allah’tan selamet dile.

Ey kardeşim! Ahlâkın ve edebin güzel olsun, İslam’ın emir ve yasaklarına bağlı, dünyaya kapılmayan cemaate muhalif olma, bilesin ki her hayır ve esenlik cemaatle beraber olmaktadır. Dini hususlarda senden nasihat isteyene nasihatini esirgeme, Allah’ın razı olacağı hususlarda seninle istişare eden kimselere karşı bildiğin hakkı asla gizleme. Hiçbir müslümana ihanet etme, müslümana ihanet eden Allah’a ihanet etmiştir.

Allah için birini sevdiğinde malınla, canınla ona destek ol. Tartışmaktan, cedelleşmekten, kibirlenmekten sakın. Yoksa zalim, hain ve günahkâr kimselerden olursun. Her hususta sabırlı ol, sabır kişiyi iyiliğe yöneltir, iyilik ise cennete götürür. Kızmaktan, hiddetlenmekten sakın, bu iki haslet kişiyi kötülüğe sevk eder, kötülük ise cehenneme götürür.

Hiçbir âlimle tartışmaya girme aksi takdirde durum senin aleyhine olur. Âlimlerin farklı görüşlerde bulunmaları rahmettir, âlimlerden uzak durmak Rahman’ın azabını celb eder. Âlimler peygamberlerin temsilcileri ve mirasçılarıdır.

Dünyada zahit ol, bu sebeple Allah sana dünyanın gizli hallerini gösterir. Allah’tan gereği gibi sakın ve takvalı ol ki hesabın kolay olsun. Şüpheli şeyleri bırak, şüpheli olmayan şeylere yönel ki selamette olursun.

İyiliği emret kötülükten sakındır, Allah’ın sevdiği kullardan olursun. Fasıklara buğz et, bu sebeple şeytanları kendinden uzaklaştırırsın. Elde etmiş olduğun dünyalık sebebiyle fazla gülme, sevinme ki Allah’tan aldığın desteğin artsın. Ahiret için amel işle, dinde muvaffak olman için Allah sana yeter. 

Gizli hallerini düzelt ki Allah da senin açık hallerini düzeltsin. Günahlarından dolayı ağla, hüzünlen Allah’ın yakın dostu olursun. Sakın gafillerden olma, bilesin ki Allah senden asla gafil değildir, Allah’ın senin üzerinde sayamayacağın kadar hakkı vardır, bunları eda etmeyi unutma, bil ki Allah bunlardan dolayı seni kıyamet gününde hesaba çekecektir.

Dünya işlerinde ölçülü ol yapacağın iş ahiretin için faydalıysa yapmaktan geri durma, ahiretine uygun olmayan işleri bırak. Allah’tan afiyet dile, ahiret için amel işlemeye yöneldiğinde elini çabuk tut, ta ki şeytan seninle ve yapacağın hayırlı amelin arasına girmesin. Çokça yemek yiyip karnını tıka basa doldurma, ahiretin için hüzünlü ve kederli ol.

Mü’min kişinin amel defterinde bulacağı en çok hasenat ahiretinden dolayı duymuş olduğu hüzün ve keder sebebiyledir. İnsanların sahip olduğu şeylere göz dikmekten kaçın, kişinin bunu yapması dininde helak olmasıdır. Dünyaya karşı hırslı olma, dünyaya karşı rağbet edip hırslı olmak kalbi karartır, kıyamet gününde insanı rezil rüsva eder.

Temiz kalpli ol, bedenini günahlardan arındır. Mideni haramlardan koru, bil ki haramla beslenen beden cennete giremez. Gözlerini haramdan sakındır, ihtiyaç dışında dolaşma, hikmetten başka bir şey konuşma, sahip olmadığın bir şeye el uzatma. Kalan ömrün için korku ve hüzün içerisinde ol, dini hususta başına ne geleceğini bilemezsin.

Allah’a itaat eden hiç kimseye buğz etme. Müslümanlar için merhametli ol. Akrabalık bağını sıkı tut, seninle bağını koparanla sen bağını koparma, sana zulmedeni bağışla, peygamberlerin ve şehitlerin dostu olursun.

Çarşılara girmekten sakın, bil ki çarşılarda kurt gibi saldırgan insanlar bulunur. Çarşılar şeytanlaşmış insanların ve cinlerin dolaştıkları yerlerdir. Ancak buralarda bulunacak olursan, iyiliği emretmen ve kötülükten sakındırman gerekir. Çarşıya girmeden önce şu duayı okumayı unutma

أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْـحَمْدُ يُـحْيِ وَيـُمِيتُ بِيَدِهِ الـْخَيرُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ. لاَ حَولَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيم.

Şahadet ederim ki Allah’tan başka ilah yoktur. O tektir O’nun ortağı yoktur. Mülk O’nundur. Bütün hamd O’nadır. O diriltir ve öldürür, hayrın tümü O’nun elindedir. Bütün güç ve kuvvet ancak yüce ve azim olan Allah iledir.

Lüks giyinmekten uzak dur ki imanın tadını alırsın, az yemek ye, gecelerini ihya edersin, az konuş kalbin yumuşar. İmkân oldukça konuşma vera(takva) sahibi olursun. Haset eden olma ince anlayışa sahip olursun. Eleştiren olma insanların dilinden emin olursun. Merhametli ol insanlara sevimli olursun. Allah’ın senin için taksim ettiği rızka kanaat et zengin olursun, Allah’a güven insanların en güçlüsü olursun. İnsanlarla dünyalık hususunda tartışma bu sebeple Allah ve yeryüzündekiler seni severler. Mütevazi ol hayırlı amelleri elde edersin.

Ey kardeşim günlerini, gecelerini ve saatlerini boşa harcama, boşa geçen vakitlerini batıl şeyler doldurur. Kıyamet günü için salih amelde bulun Allah’ın rızasına ancak amel ve itaat ile ulaşılır.

 Nafile ibadetleri çoğalt Allah’a yaklaşırsın, cömert ol, ayıpları örtmeye çalış, bu vesileyle Allah hesabını kolaylaştırır ve korkularını hafifletir. İyilikte bulunmayı çoğalt. Allah kabrinde sana yardım eder. Haramların tümünden sakın, takvalı ve vera sahibi kimselerle ol, imanın tadını alırsın. Dini hususlarda Allah’tan sakınan kimselerle istişare et, Allah’ı çokça zikret, Allah seni zahit kimselerden kılar. Ölümü çokça hatırla, bu sebeple Allah sana dünya işlerini basit kılar. Cenneti arzula, Allah seni itaatte muvaffak kılar. Cehennemden endişelen, Allah sana musibetleri basit kılar. Cennet ehlini sev, kıyamet günü onlarla beraber olursun.

Ey kardeşim! Gizli ve açık her işinde ölüp dirileceğine yakinen inanan kimsenin korktuğu gibi Allah’tan kork. Ey kardeşim! Şunu bil ki dirilip Cebbar olan Allah’ın huzurunda duracaksın ve seni hesaba çekecek ardından iki diyardan birine gideceksin, ya ebedi naim cennetine ya da her türlü azabın bulunduğu, ölümün bulunmadığı ebedi cehenneme… artık bağışlanma, cezalandırma korku, ve ümit arasında ol, Tevfik Allah’tandır. Allah bizi bağışlananlardan eylesin. AMİN.