ÇOCUKLARIN PEYGAMBERİ

ÇOCUKLARIN PEYGAMBERİ

Peygamber Efendimiz’in çocuklara karşı muamelesi, merhamet ve sevgisi, ümmeti ve bütün insanlık için muazzam bir örnektir.

Allah Rasûlü bir çocuk gördüğünde başını okşar, kucağına alır, sever, öperdi. Mübarek yüzü özellikle çocuklara karşı hep yumuşak ve güleçti. Çocuklara selam verirdi, halini hatırını sorar, binekliyse onları atın terkisine alır gideceği yere kadar götürürdü. Çocuklarla birlikteyken çocuklaşır, onlarla sohbet eder şakalaşırdı.

“Kimin çocuğu varsa, onunla çocuklaşsın.” 

Allah Rasûlü bir defasında yarış yapan çocukları görmüştü de, onlarla birlikte koşmuştu. O, çocukların neşesine ortak, üzüntüsüne teselli olurdu.

Kuşu ölen Zeyd’e taziyeye gitmiş, onu teselli etmişti. Zeyd, 3 ya da 5 yaşlarında iken çok sevdiği ve adını Umeyr koyduğu küçük bir kuşu vardı. Efendimiz her gördüğünde ona “Umeyr’in Babası” anlamına gelen “Ebu Umeyr” diye hitap ederdi. Bir gün Zeyd’in kuşu öldü ve Zeyd çok üzüldü. Zeyd’in üzüntüsünü duyan Peygamber Efendimiz o günlerde çocuğun evine taziyeye gitti. Zeyd’i neşelendirmek için, “Ya Ebu Umeyr! Senin Nüğayr (serçeye benzeyen küçük kuş) ne oldu, hayvanı ne yaptın?” diye sordu. Bu soru Zeyd’i güldürdü. Allah Rasûlü Zeyd’i kucağına aldı, saçını okşayıp öptü, teselli etti. 

Merhamet Peygamberiydi, babaydı, dedeydi. Mübarek yüzü çocuklara karşı hiç asılmadı, onları kınamadı, zorlamadı, azarlamadı.

Peygamber Efendimiz’in yanında yetişen Hz. Enes, şöyle anlatıyordu:

"Allah Rasûlü’ne on yıl hizmet ettim. Bana bir kere bile ‘öf’ demedi. Yaptığım bir iş hakkında hiçbir zaman ‘niçin böyle yaptın’, ‘şöyle yapsaydın’ dediğini duymadım. Bir işi güzel yapamadığımda bana kızmadı, beni kınamadı. Ben, Allah Rasûlü’nün surat astığını bile görmedim."

Allah Rasûlü çocukların kişiliklerine saygı gösterir ve onlara iltifat ederdi. Bazen onların kıyafetlerini över, hastalandıklarında ziyarete giderdi.

Namaz kıldırırken cemaatin içinde ağlayan bir çocuk sesi duysa dayanamaz, kıraati kısa tutarak namazı bir an evvel bitirirdi. Kendisine mevsimin ilk meyvesi sunulduğunda bereket duası yapar ve meyveyi orada bulunan en küçük çocuğa ikram ederdi.

“Küçüklerimize sevgi, şefkat ve merhamet; büyüklerimize de saygı göstermeyen bizden değildir.” 

Asr-ı saadetin çocukları, bütün zamanların en mutlu çocuklarıydı. Onları çok seven, koruyan, gözeten ve kıymet veren bir Peygamber’leri vardı.

Asr-ı saadetin çocukları bütün zamanların en şanslı çocuklarıydı. Onlarla şakalaşan, oyunlar oynayan, dua edip başlarını okşayan, sırtına bindirip taşıyan Peygamber’le birlikte hatıraları vardı.

Abdullah b. Ömer küçük bir çocukken, babasıyla birlikte Hz. Peygamber’in de bulunduğu bir yolculuğa çıkmıştı. Abdullah, babasının devesine binmişti. Abdullah küçük, deve hızlıydı ve deve hep kafilenin önüne geçiyordu. Babası sık sık kafilenin önüne geçip deveyi geri çevirmek zorunda kalıyor, “Abdullah, kafilenin önüne geçme, Allah Rasûlü’nün önüne geçilmez” diye çocuğu sürekli ikaz ediyor, azarlıyordu. 

Babanın çocuğu sık sık azarlaması Hz. Peygamber’i üzmüştü. Babaya, “şu deveyi bana satar mısın” dedi. Baba satmayı kabul etmeyip, “Allah Rasûlü, deve senindir” dediyse de Efendimiz kabul etmedi ve babayı deveyi satması konusunda ikna etti. Deveyi satın alan Peygamber Efendimiz Abdullah’a seslendi:
         “Abdullah! Deve artık senindir, ona istediğin gibi binebilirsin”

Kız çocuklarının evlattan sayılmadığı bir zamanda o, kızı Fatıma yanına gelince ayağa kalkar, onu öper ve kalkıp kendi yerine oturturdu. Bir sefere çıkacağı zaman önce Fatıma’yı görür, dönünce evvela Fatıma’ya uğrardı. 

"Muhakkak ki siz, kıyamet günü isimlerinizle ve babalarınızın isimleriyle çağrılacaksınız. O halde çocuklarınıza güzel isimler koyun.”

Peygamber Efendimiz çocuklara hoşlarına gidecek lakaplar takar, bu lakaplarla seslenerek onları neşelendirirdi. İsmi güzel olmayan çocukların isimlerini değiştirir, onlara “yavrucuğum” diye hitap ederdi.

O, âlemlere rahmet olarak gönderilmişti. Sevgisi ve merhameti âlemlere yetecek kadar derindi. Mü’minler birbirini sevmeliydi, mü’minler çocuklara muhabbet göstermeliydi, çocuklar emanetti.

Peygamber Efendimiz ve Hz. Ebubekir Medine’ye hicret ettiklerinde onları ilk karşılayanlar çocuklardı. Çocuklar, müjdelerin en güzelini alacaklarından habersiz ellerindeki defleri çalıyor, şarkılar söylüyorlardı.  Sevinçten yerlerinde duramayan çocuklar “Muhammed (sav) geldi! Peygamber geldi” diye bağırıp koşturuyorlardı. Bu sırada kutlu misafir çocukların yanına gelip sordu:

”Beni seviyor musunuz?”

Çocuklar coşkuyla ve hep bir ağızdan, “Evet, çok seviyoruz ya Rasûlullah” dediler. Hz. Peygamber’in yüzü aydınlandı, tebessüm etti ve çocuklara:

“Andolsun ki ben de sizi seviyorum” diyerek kendi zamanının ve bütün zamanların çocuklarına en büyük müjdeyi, en güzel hediyeyi verdi.

Ebeveynlerin Çocuklarına Karşı Görevleri Nelerdir?

• Ebeveynlerin Çocuklarına Karşı Görevleri Nelerdir?

  
  

Çocuklar; her şeyin gerçek sahibi olan Allah’u Teâlâ’nın, insanlara lûtfettiği en güzel, şükrü en meşakkatli nimetlerden biridir ve her biri, ebeveynlerine verilen ve zamanı geldiğinde geri alınacak olan birer emanettir. Çocuk gibi güzel bir nimetin, şükrünün eda edilmesi de en ciddi titizliği isteyen, büyük bir sorumluluktur. Her nimetin şükrü, nasıl kendi cinsindense, çocuk nimetinin şükrü de, onları salih bir mü’min ve mü’mine olarak yetiştirmektir. Anne ve baba, çocuklarının terbiyesinden hem Allah’a, hem de topluma karşı sorumludur. Ebeveynler, çocuklarına Allah’u Teâlâ’nın verdiği bir emanet nazarıyla bakmalıdırlar. Ailevî sorumlulukları yerine getirmek anne-babanın kıyamet günü Allah’ın huzurunda sorguya çekileceği bir emanettir. Nitekim Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: “Ey iman edenler! Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu yakıtı insanlar ve taşlar olan cehennem ateşinden koruyunuz.”  (Tahrim Suresi/6)

Allah’ın hem en güzel lûtfu hem de en değerli emaneti olan çocukların, anne ve babaları üzerinde bir takım hakları vardır. Bu haklar doğrultusunda ebeveynlerin çocuklarına karşı görevleri nelerdir?

Eş (Anne Adayı) Seçimini Dikkatli Yapmak: İslam’a göre çocukların, ebeveynlerinin üzerindeki hakkı, anne ve baba evlenmeden önce başlamaktadır. Yani kişi, evleneceği ve neslini devam ettireceği eşini seçerken dikkatli davranması ve eşini itinayla seçmesi gerekir. Çünkü soyu ondan devam edecektir. Bu dünyada en değerli varlığı olan çocukları, ondan dünyaya gelecek ve aynı zamanda da çocukların yetişmesinde büyük rolü olacaktır. Anne çocuğuna hamile olduğu süre içerisinde, yediğine içtiğine ve bütün davranışlarına dikkat etmek zorundadır. Çünkü hamilelik döneminde yaptıkları, karnındaki çocuğuna mutlaka etki etmekte ve çocuğun ona göre şekillenmesini sağlamaktadır. O halde insan neslini devam ettireceği eşini itinayla seçtikten sonra çocuğun anne karnındaki yetişme sürecinde de azami dikkati göstermesi gerekir. Cinsiyeti ne olursa olsun çocuğu kabullenmek birçok anne baba çocuğun cinsiyetine aşırı önem verirler. Özellikle ailelerde büyüklerin erkek çocuk sevgisi daha fazladır. Hatta cahiliye döneminde kız evlatlarının diri diri gömülmesi, ailelerde cinsiyet ayrımının eskiden beri olageldiğini gösteriyor. Öyle ki ayet-i kerimede Rabbimiz, onlardan şu şekilde bahsediyor: “Onlardan biri, kız ile müjdelendiği zaman içi öfke ile dolarak yüzü simsiyah kesilir! Kendisine verilen kötü müjde (!) yüzünden halktan gizlenir. Şimdi onu, aşağılanmış olarak yanında tutacak mı, yoksa toprağa mı gömecek? Bak, ne kötü hüküm veriyorlar!”  (Nahl Suresi/58-59) Bu âdetlere karşı rahmet ve merhamet Peygamberi olan Rehberimiz Hz. Muhammed aleyhissalatu vesselam, kız çocuklarını omzuna alıp -özellikle- Mekke sokaklarında dolaşırdı. Kız çocuğunun utanılacak bir şey olmadığını cahiliye dönemindeki insanlara yaşayarak gösterirdi. Kur’an-ı Kerim‘de Rabbimiz şöyle buyuruyor: “Göklerin ve yerin mülkü (hükümranlığı) Allah’ındır. O, dilediğini yaratır. Dilediğine kız çocukları, dilediğine erkek çocukları verir. Yahut o çocukları erkekler, dişiler olmak üzere çift verir, dilediği kimseyi de kısır yapar. Şüphesiz O, her şeyi hakkıyla bilendir, hakkıyla gücü yetendir.” (Şûrâ Suresi / 49-50) Buna göre anne ve baba adaylarının, erkek veya kız çocuk yerine, hayırlı evlat istemesi ve hangisi veya hangileri verilirse şükrederek, maddi ve manevi terbiyelerine özen göstermesi gerekir.

Çocuğa Güzel Bir İsim Vermek: Çocuk dünyaya geldikten sonra anne ve babanın çocuklarına karşı yapmaları gereken ilk vazifeleri; yavrularına uygun ve güzel bir isim koymalarıdır. Zira isim, kişi için çok önemlidir. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem buyurmuştur ki: “Siz kıyamet günü kendi isimleriniz ve babalarınızın isimleriyle çağrılacaksınız öyle ise çocuklarınıza güzel isimler koyunuz.” (Ebu Davud, Edeb, 61) Başka bir hadis-i şerifte ise Rasulullah aleyhissalatu vesselam şöyle söylemiştir: “Çocuğun babası üzerindeki haklarından biri de ona güzel bir isim koyması ve terbiyesini güzel yapmasıdır.” (Beyhakî) İsim olarak seçilen kelime; adı olduğu şahsa, psikolojik, sosyolojik ve daha pek çok yönlerden etki etmektedir. Bu tesir altına alış hem müspet manada hem de menfi manada olabilmektedir. Allah Rasulü aleyhissalatu vesselam da çocuklara güzel isim konmasını tavsiye etmiştir. Çocukluğunda kendilerine güzel isim verilmemiş olan pek çok sahabenin ismini değiştirmiştir. Mesela huzuruna gelen bir sahabeye ismini sormuş, “Zahim” dediğinde bu ismi beğenmemiş, ona “Beşir” ismini vermiştir. Böylece “sıkıntı” manasına gelen bir ismi, “neşeli, müjdeci” manasına gelen bir isimle değiştirmiştir. Bir başka sahabenin ismi de “el-Âsî” idi. “İsyan eden” anlamına gelen bu ismi Peygamberimiz “itaat eden” anlamına gelen “Mûtî” ismiyle değiştirmiştir. (el-Edebü’l-Müfred, II, 181)  Hz. Ali radıyallahu anh, çocuğuna isim verilmesi ile ilgili olarak şöyle anlatmaktadır: İlk oğlum doğduğunda ona “savaş” anlamında “Harb” ismini vermiştim. Allah Rasulü geldi. ‘Oğlumu bana gösterin ona hangi ismi verdiniz?’ dedi. ‘Harb ismini verdik.’ dedik. ‘Hayır, onun ismi “Hasan”dır.’ dedi. (el-Edebü’l-Müfred, II, 180)

Kulağına ezan ve kamet okuyarak çocuğa isim koyulmalıdır. Ezan ve kamet, çocuğa yapılan ilk iman telkinidir. Çünkü ezanın mana ve muhtevasında tekbir, tevhid, nübüvvet ve namaz gibi dinin esasları bulunmaktadır. Hz. Hüseyin radıyallahu anh’in rivayetine göre ise Peygamberimiz aleyhissalatu vesselam bunun hikmeti hususunda şöyle buyurmuşlardır: “Kimin bir çocuğu olur da, sağ kulağına ezan, sol kulağına kamet okursa, o çocuğa ümmüsıbyan hastalığı zarar vermez (cin zarar vermez). (Feyzü’l-Kadir, VI/237)

Çocuğun Maddi İhtiyaçlarını Karşılamak:

-Beslenme: Çocuğu ilk defa annesi emzirmelidir. Hiçbir gıda, anne sütünden daha iyi değildir. Bu esasa göre eğer anne çocuğunu emzirme karşılığında kocasından zahmet hakkı talep ederse, verilmesi tavsiye edilmiştir. Anne emzirme görevini yerine getiremediği zaman sütanne bulmak gerekir. Sütannenin deli, gözünden hasta, Yahudi, Hıristiyan, Mecusî, zina zade, ahlâksız ve nasıbî olmaması tavsiye edilmiştir. Allah’a ve İslam’a inanan iyi biri olmalı. 1 yaşından itibaren kendi yediğimizden onlara da yedirmeliyiz. 15 aylıktan itibaren yemek yemede serbest bırakmalıyız. Çocukların yemeği helâl, iyi ve temiz olmalıdır. Böyle yapılmazsa, haram gıdaların, yemeklerin te’sîri, çocuğun özüne işler çocukta uygunsuz işlerin meydana gelmesine sebep olur. Hadîs-i şerîfte Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “Yiyip içtikleriniz helâl, temiz olsun! Çocuklarınız, bunlardan hâsıl olmaktadır.” (R. Nâsıhîn,  Giyim)

Gelişimini kısıtlamaması için giydiği elbise rahat olmalıdır. Yatak giysisi beyaz, diğer elbiseleri renkli olması daha iyidir. Erkek çocuğuna ipek elbise giydirmemeli ve tenini rahatlığa alıştırmamalıdır. Buna mukabil bedenini rahatsız edecek kadar da kaba bir elbise olmamalıdır.

-Barınma: Çocuğun yalnız kalabileceği ve kendi âlemine dalacağı bir yeri olmalıdır. Ona ayrı bir oda tahsis etme imkânı olmasa bile en azından odanın bir köşesini ona ayırmalı ve oyuncaklarını dizip kendi dünyasıyla baş başa kalması sağlanmalıdır. İleriki yaşlarda ise yatacağı yer anne babasından, kardeşlerinden ayrı olmalıdır. Rasulullah aleyhissalatu vesselam şöyle buyurmuştur: “Çocuklarınız yedi yaşına geldiğinde yataklarını ayırın.”  (Hadis-i Terbiyetî, c.1, s.159)

-Sünnet Ettirme: Sünnet ettirmek, mühim sünnettir. Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem, bir hadislerinde şöyle buyuruyorlar: “Dört şey var ki, bunlar peygamberlerin sünnetlerindendir. Sünnet olmak, güzel koku sürünmek, misvak kullanmak ve evlenmek.”  (Tirmizi)  “Sünnet olma” fiili her ne kadar öteki sünnetler arasında sayılıyorsa da âlimlerden pek çoğuna göre vaciptir. Çünkü sünnet olmak hem dinin hem dindarlığın şiarıdır. Müslümanın gayrimüslimden ayırt edilmesi buna bağlıdır. Çocuk, akıl bâliğ olmadan önce her yaşta sünnet edilebilir. Sünnet ederken, topluca yüksek sesle bayram tekbîri söylenir.

-Akika Kurbanı Kesme: İmam Muhammed’e göre, akika kurbanı kesmek vacibtir. İmam Şafii’ye göre ise, sünnettir. Diğer imamlara göre, müstehaptır. Kesilecek kurban, erkek için iki koyun, kız çocuk için bir koyun olmalıdır. Hz. Aişe radıyallahu anha’dan şöyle rivâyet edilmektedir: “Resul-i Ekrem aleyhissalatu vesselam bize erkek çocuklar için iki, kız çocukları için bir koyun (akîka) olarak kurban etmemizi emretti.” (İbn Mâce hadis no: 3163, Zebâih, no: 1515) Akika kurbanı kesmek farz değildir, bu nedenle maddi imkânı olmayan, akika kurbanını kesemediğinde günaha girmiş olmaz.

Çocuğa İyi Bir Eğitim ve Terbiye Vermek: Anne babalar çocuklarını sadece yedirmek, içirmek, giydirmekle görevli değildir. Aynı zamanda onların iyi bir eğitim görmesini sağlamakla da sorumludurlar. Ailenin, çocukların eğitiminde büyük bir yeri ve önemi vardır. Zira eğitim ailede başlamaktadır. Çocukların eğitimi konusunda ilk etapta baba sorumludur. Babanın bu konudaki sorumluluğu Allah’a karşıdır. Bu sorumluluğunu yerine getirmeyen aile reislerinin kıyamet gününde en bedbaht ve hüsrana uğrayan babalar olacağı Kur’an‘da şu şekilde ifade edilmektedir: “De ki: Asıl ziyan edenler, asıl hüsrana uğrayanlar, hem kendilerini hem de ailelerini kıyamet günü hüsrana uğratanlardır. Haberiniz olsun ki apaçık hüsran işte budur. Onların hem üstlerinde hem altlarında ateşten kat kat örtüler vardır. İşte Allah böyle bir azabın varlığını bildirerek, kullarını bunlardan sakındırıyor. Ey kullarım! Bana karşı gelmenizden ötürü azabıma uğramaktan sakının.” (Zümer Suresi/15-16) İslam’a göre bir babanın çocuğuna öğretmekle yükümlü olduğu temel bilgileri maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz:

– Dinî Eğitim: Dini eğitim, doğduğu ilk günlerden itibaren başlar. Sonraki senelerde dinî kaynaklarımıza göre her sene için ve hatta birkaç ayda bir belli bir program tayin edilmiştir. Mesela 3 yaşındayken secde etmeyi öğrenmeli, 5 yaşında şehadeteyni öğrenmeli ve 7 yaşında namazı öğrenmelidir. Sünnet-i seniyye çerçevesinde çocuklara yaşlarına göre doğru bir şekilde dini eğitim verilmelidir. Ayrıca anne ve baba dini vazifelerini yaşayarak çocuklarına örnek olmalıdırlar. Dinî eğitimin önemini belirten bir hadis-i şerifte Peygamberimiz aleyhissalatu vesselam şöyle buyurdu: “Yazıklar olsun ahir zaman babalarına!” Bunun üzerine ashab sordu: “Yoksa müşrik mi olacaklar?” Peygamberimiz aleyhissalatu vesselam şöyle buyurdu: “Hayır, Müslüman kalacaklar; ama çocuklarına dini öğretmeyecek ve hatta çocukları dini öğrenmek istediklerinde onlara engel olacak ve onları dünya malı kazanmaya sevk edeceklerdir. İşte ben böyle babalardan uzağım; onlar da benden uzaktırlar.” (Müstedrek’ül-Vesâil, c.2, s.625) Başka bir hadiste Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem, çocukların terbiyesi konusunda şöyle buyuruyor: “Çocuklarınızı şu üç huyu aşılayacak şekilde terbiye ediniz: Peygamberini, O’nun Ehl-i Beyt’ini sevdiriniz ve Kur’ân-ı Kerim’i okutunuz. Çünkü Kur’ân okuyanlar hiçbir gölgenin bulunmadığı mahşer günü Peygamber ve evliyalarla beraber Allah’ın (rahmet) gölgesinde bulunacaklardır.” (İmam Suyuti; Camiu’s-Sağir ve Tercemesi) Çocuklara Kur’ân-ı Kerim’i öğretirken sadece okumasını değil, aynı zamanda onun nasıl bir kitap olduğu, nelerden bahsettiği ve hangi hakikatleri insanlara ders verdiği de anlatılmalıdır. Böylece, Kur’ân-ı Kerim’e karşı hürmet ve muhabbeti kalbinde ve ruhunda uyandırmalıdır. Çünkü çocuğa Kur’ân-ı Kerim öğretmek ifadesi, genel anlamda onlara dinini, ahlakını öğretmeyi içine alan bir eğitim ve öğretim sistemini ifade etmektedir.

-Ahlakî Eğitim: Ahlak, insanî ilişkilere hâkim esaslar bütünüdür. Bu ilişkiler, çocuğa ilk yıllardan itibaren öğretilmelidir. Ahlâkî eğitim sayesinde fıtrî sıfat ve yetenekler, güven, şecaat ve buna benzer erdemler ortaya çıkar ve çocuk hayatını devam ettirmek için kendine bir takım kurallar belirler. Bu nedenle anne ve baba, çocuklarına her konuda ahlakî eğitimi öğretmeli ve yaşayarak örnek olmalıdır. Zira Peygamber Efendimiz aleyhissalatu vesselam, İslam ahlakını bizzat uygulayarak çocuklara örnek olmuştur. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmuştur: “Çocuklarınıza değer verin, güzel ahlâk öğretin ve onlar için Allah’tan bağışlanma dileyin.” (Bihar’ul-Envar, c.104, s.95) Üsame Bin Zeyd Bin Harise radıyallahu anh’in şöyle dediği rivayet olunmuştur: “Rasulullah, beni alır dizine oturturdu, Hasan’ı da öbür dizine oturturdu, sonra bizi sinesine basarak: “Allah’ım bunlara rahmet ve saadet ihsan buyur. Çünkü ben bunların hayır ve saadetlerini diliyorum.” buyurdu.” (Buhari) Peygamberimiz aleyhissalatu vesselam bu davranışıyla hem anne babanın evlada hayır dua etmesinin önemini vurgulamış hem de çocuklara dua ahlakını kazandırmıştır.

-Toplumsal Eğitim: Anne ve baba çocuklarına muaşeret adabını, toplumda yaşama şeklini, toplumda yaşamaya katlanacak şekilde öğretmelidir. Bu sayede toplumla uyumlu olur, bencil olmaz, insanlığa saygı gösterir, toplumla ilişkisi karşılıklı meşru anlayışa dayanır ve topluma hizmet yolunda adım atar ve toplumsal adalete riayet eder. Ömer Bin Ebu Seleme radıyallahu anh’den rivayete göre şöyle demiştir: “Ben Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in gözetiminde bir çocuktum. Yemek esnasında elim tabağın her tarafına uzanıyordu. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, bana: “Ey çocuk, besmele çek. Ve sağ elinle, önünden ye.” buyurdu.” (Buhari, Müslim; İmam Nevevi, Riyaz’üs-Salihin Tercüme ve Şerhi) Bir ferdi, toplumsal hayata dâhil etmek için hazırlama süreci 21 yaşına kadar sürecektir ve onu ailevi işlere müdahil ederek ve toplumla kaynaştırarak bu mümkün olacaktır.                  -Meslekî Eğitim: Anne babanın çocuğuna, ileride hayatını devam ettirebilmesi ve başkalarına yük olmaması için bir meslek kazandırmak doğrultusunda yetiştirmesi zorunludur. Ebeveynler, çocuklarının zorunlu okul eğitimini sağlamalıdır. Çocuğa aile içi eğitim verirken, anne baba başta olmak üzere büyükler çocuklara güzel örnek olmalıdırlar. Şunu çok iyi bilmeliyiz ki hal dili söz dilinden daima daha etkilidir. Aile içerisinde anne babasından ve büyüklerinden daima güzel örnekler gören çocuk mutlaka onlardan olumlu yönde etkilenecektir.

Aile fertlerine İslami terbiye verildiği takdirde, onların hem dünyada hem de ahirette mutluluğa ulaşmaları sağlanmış olur. Böylece onlar, Allah’ın izniyle cehennem azabından korunurlar.

Çocuğa Güzel Davranmak:   Aile içinde anne-baba çocuklarını eğitirken onlara daima anlayış, sevgi, şefkat ve merhametle yaklaşılmalıdır. Çocuk kötü bir davranışı ilk defa yapınca onun kötü olduğu güzelce izah edilmelidir. Çocuk ısrarla tekrar aynı hatayı yapmaya devam ederse uygun bir şekilde cezalandırma yoluna gidilebilir. Ancak asla zorlama ve baskıya müracaat edilmemelidir. Her hatayı büyütmek, hemen müdahale etmek, ağır şekilde cezalandırmak, başkalarının yanında yapılan hatayı teşhir etmek uygun değildir. Hakikatler, çocukların seviyelerine inilerek onların anlayabilecekleri bir üslupla anlatılmalıdır. Çocukları terbiye etmek için dövmek doğru değildir. Ancak yanlış bir iş yapınca cezalanabileceği hissini vermek lâzımdır.

Şefkatle Davranmalı: Rasûlullah aleyhissalatu vesselam, çocuklara karşı da insanların en şefkatlisi idi. Bir hadis-i şeriflerinde Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “Çocuklara sevgi ve şefkatle davranmayanlar ve büyüklere saygı göstermeyenler bizden değildir.” (Mecmuat’ul Verram, c.1, s.34) Bir başka hadiste ise “Akra Bin Habis, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in torunu Hasan’ı öptüğünü gördü (İbn Ömer rivayetinde Hasan veya Hüseyin’i demektedir) ve “benim on çocuğum var onlardan hiçbirini öpmüş değilim” dedi. Bunun üzerine Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Merhamet etmeyene merhamet edilmez.” (Müslim, Tirmizi; Sünen-i Tirmizi)

İyilik ve İrtibatı Koparmamak: Başka bir hadîs-i şerîfte buyuruldu ki: “Çocuklarınızı çok öpün, her öpüşte Cennetteki dereceniz yükselir.” (Buhari) Rasûlullah Efendimiz aleyhissalatu vesselam, namaz kıldırırken secdede torunu Hz. Hasan, mübârek omzuna çıkıp oturdu. Rasûlullah Efendimiz, secdeyi uzatınca, sahabeden, “acaba vefât mı etti” diye düşünenler oldu. Namazdan sonra secdeyi niçin uzattığını soranlara buyurdu ki: “Secdede iken torunum omzuma çıktı. Gönlü oluncaya kadar indirmediğim için secde uzadı.”(Nesâî)

Şakalaşmalı ve Oyunlar Oynamalı: Çocuklarla şakalaşmak ve oyun onlara özgüven kazandırdığı gibi çocukta sağlam bir kişiliğin oluşması için elzemdir. Çocuk, evde kendisi gibi olan kendisi gibi düşünen ve davranan birine ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç, ailenin tek olan çocuğunda daha çok görülür. Bu yüzden Peygamber Efendimiz aleyhissalatu vesselam, anne babalara bazen çocuklarıyla çocuk olmalarını tavsiye etmiştir. Kendisi de çocuklarla şakalaşmış ve onlarla oyunlar oynamıştır. Enes İbn-i Malik radıyallahu anh’ten şöyle dediği işitilmiştir: “Hz. Peygamber aleyhissalatu vesselam (şaka ve latifelerle) bizim aramızda bulunurdu. Hatta benim küçük kardeşime, (daha önce kafeste sakladığı kuştan ötürü): “Ey Ebu Ümeyr! Serçecik ne oldu? (Artık onu görmüyorum.)” derdi.” (Buhari, Müslim, İbni Mace) Başka bir hadîs-i şerîfte ise sahabe bildiriyor: “Peygamber aleyhissalatu vesselam ile çıktık ve bir yemeğe davet edildik. O esnada (Peygamberin torunu) Hüseyin yol üzerinde oynuyordu. Peygamberimiz aleyhissalatu vesselam, topluluğun önüne koştu sonra iki elini açtı. Çocuk öteye beriye koşmaya başladı. Peygamber ona gülüyordu. Nihayet onu yakalayınca, iki elinden birini çocuğun çenesine ve diğerini de başına koydu. Sonra onu kucakladı. Sonra Peygamber aleyhissalatu vesselam şöyle buyurdu: “Hüseyin bendendir, ben de Hüseyin’denim. Hüseyin’i seveni Allah sever. Hüseyin, torunlardan bir torundur.”  (İbni Mace, Buhari, Tirmizi, Ebu Yala)

Azarlamamalı/Kötü Söz Söylememeli: Anne ve baba, çocuklarına yaptıkları kötü işlerin zararını tatlı dil ile anlatmalı, ikâz etmelidir! Çocukların seviyesine inerek onları eğitmelidir. Hz. Enes radıyallahu anh’in şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Rasulullah aleyhissalatu vesselam ahlâk yönünden insanların en güzeli idi. Ben çocukluğumda kendisine hizmet ettiğim sıralarda bir gün beni bir ihtiyaç için bir yere göndermişti. Ben de (o günkü çocukluğun verdiği bir sorumsuzlukla): “Vallahi ben bu işe gitmem.” dedim, oysa içimde Allah’ın Peygamberinin emrettiği işe gitmek niyeti vardı. Derken çıktım bu iş için yola koyuldum. Sokakta oynaşan çocuklara tesadüf ettim, onlarla birlikte oyuna dalıp işimi unuttum. Bir süre sonra bir de baktım ki; Resulullah aleyhissalatu vesselam arkamdan başımı tutmuş gülümseyip duruyor. Bana: “Ey Enescik, sana dediğim yere gitsen ya.” dedi. Ben de: “Evet ya Rasulullah şimdi gidiyorum.” dedim. Hz. Enes rivayetine devam ederek dedi ki: “Allah’a yemin olsun, ben kendisine yedi ya da dokuz yıl hizmet ettim. Yaptığım bir işten dolayı ‘niye böyle yaptın?’ Yapmadığım bir işten dolayı da, ‘niye böyle yapmadın?’ dediğini bilmiyorum.”(Müslim; Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi) Bir hadis-i şerifte Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “Çocuklarınıza saygılı davranın, onlarla alay etmeyin, onlara hakaret etmeyin, aptal ve cahil gibi lakaplarla onları çağırmayın.” (Hadis-i Terbiyetî, c.1, s.117; el-Kâfi, c.6, s.47) Ayrıca ebeveynler, çocuklarına asla beddua etmemelidirler. Çünkü unutmamalı ki, anne ve babanın duası makbul dualar arasındadır.

Yapamayacağı İşleri Çocuğa Yüklememeli: Çocuğun anne ve babasına itaat etmesi gerekir, itaat etmediği/dediklerini yapmadığı takdirde çocuk günah işlemiş olur. Bu sebeple ebeveynin çocuğun yapamayacağı işleri ve sorumlulukları çocuğa yüklememesi gerekir. Resûl-i Ekrem Efendimiz aleyhissalatu vesselam konu ile ilgili şu şekilde buyurmuştur: “Allah’ın rahmeti, çocuklarının iyi işler yapmasına yardımcı olan anne ve babanın üzerine olsun!” “Bu nasıl gerçekleşebilir?” diye sorulduğunda Allah Resulü aleyhissalatu vesselam buyurdu: “Çocuklarınızdan, yapabilecekleri bir işi bekleyin; güç yetiremeyecekleri şeyi onlardan istemeyin; onları günah işlemeye mecbur etmeyin; çocuğunuza yalan söylemeyin ve abes şeyler yapmayın.” (el-Kâfi, c.6, s.50) Yine bir hadiste şöyle buyrulmuştur: “İyilik etmeleri için çocuklarınıza yardımcı olun. Her anne ve baba çocuklarının itaatsizliğine engel olabilir.” (Mecma’uz-Zevâid, c.8, s.146) Anne ve babaları, Peygamberimiz aleyhissalatu vesselam şöyle uyarmıştır: “Çocuklarının kendilerine itaatsizlik etmesine neden olan anne ve babaya Allah lânet etsin.” (Mekarim’ul-Ahlâk, s.518)

Şiddet Uygulamamalı: Hz. Peygamber aleyhissalatu vesselam hiçbir çocuğa kızmamış ve vurmamıştır. Onun davranışlarında hoşgörü, kolaylık, seviyeye inme, nefret ettirmeme ve ona şahsiyet verme çok önemlidir. Eğitimde dayak çözüm değildir ve haksız olarak dövmek haramdır. Rasulullah aleyhissalatu vesselam bir hadis-i şerifte şöyle buyurmuştur: “Kolaylaştırın, zorlaştırmayın. Müjdeleyin, nefret ettirmeyin!” (Buhari, Müslim, Ebu Davud, İmam Ahmed Bin Hanbel; El-Müsned, el-Fethu’r-Rabbani Tertibi) İbn-i Abbas radıyallahu anh’tan rivayet edildiğine göre Nebi sallallahu aleyhi ve sellem yüzü dağlanmış bir eşeğin yanından geçerken şöyle buyurmuştur: “Allah bunu dağlayan kimseye lanet etsin.” (Müslim; Riyaz’üs-Salihin Tercüme ve Şerhi) Hadis-i şerifte hayvanın yüzünü dağlayana Rasulullah aleyhissalatu vesselam’ın lanet etmesi, bu davranışın günah-ı kebairden olduğuna delil oluyor. Bir hayvanın bile yüzüne vurulması Peygamber’in lanetine sebep oluyorsa, çocukları dövmenin ve onları incitmenin ne kadar yanlış ve kötü bir davranış olduğunu anlamak gerekir. Bu nedenle çocukları yetiştirirken, onlara şiddet uygulanmamalıdır.

Çocuklar Arasında Eşit ve Adil Davranmak:  Ebeveynler, aile içerisinde bütün çocuklarına kız-erkek, büyük-küçük farkı gözetmeksizin eşit davranmalıdır. Bu eşitlik çocuklar için alınıp satılan maddî şeylerden tutun da bir öpücüğe varıncaya kadar her türlü ilgi ve ikramda da gözetilmesi gerekir. Eğer anne ve babalar çocukları arasında eşit davranışta bulunmazlarsa çocuklar birbirine karşı haset ve kin beslemekte ve böylece aralarındaki sevgi ve saygı ortadan kalkmaktadır. Hâlbuki İslam dini, çocuklar arasında adaletli ve eşit davranmayı emretmektedir. Numan b. Beşir’den rivayet edildiğine göre o şöyle anlatmaktadır: “Babam bana malından bir şeyler hibe etmişti. Annem Amra Bintu Ravaha: ‘Bu hibeye Rasulullah aleyhissalatu vesselam’ı şahit kılmazsan kabul etmiyoruz.‘ dedi. Bunun üzerine bana yaptığı hibeye şahit kılmak için babam beni de alarak Rasulullah aleyhissalatu vesselam’a gittik. Durumu öğrenen Hz. Peygamber aleyhissalatu vesselam babama: ‘Başka çocukların da var mı?‘ diye sordu. Evet cevabı üzerine; ‘Aynı şekilde bütün çocuklarına hibede bulundun mu?‘ dedi. Babam hayır deyince Hz. Peygamber aleyhissalatu vesselam: ‘Allah’tan korkun, çocuklarınız hususunda adil olun.‘ dedi. Babam oradan ayrıldı ve hibeden vazgeçti.” (Müslim, Hibat 13) Sadece maddî değil manevî anlamda da çocuklara eşit davranılması gerektiği bir hadis-i şerifte şöyle belirtilmiştir: “Allah (c.c.) öpücüğe varıncaya kadar her hususta çocuklar arasında adaletli davranmanızı sever.” (Feyzu l-Kadir, II/297) Hz. Enes radıyallahu anh’tan rivayet edildiğine göre; “Bir adam Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in yanında otururken oğlunun biri gelir. Adam çocuğunu öper ve dizinin üstüne oturtur. Az sonra kızı gelir. Adamcağız onu öpmeksizin önüne oturtur. Bunun üzerine Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem: ‘Böyle yaparak aralarında eşit davranıyor musun?‘ diyerek onu kınar.” (Canan Peygamberimizin Sünnetinde Terbiye, Tuğra Neş. İst. trs s.175)

Evlilik Çağına Gelen Çocuklarını Evlendirmek: Çocuğun babası üzerindeki haklarından biri de buluğ çağına erişince çocuğunu vakit geçirmeden evlendirmesidir. Zira gerek Kur’an gerekse Hz. Peygamber aleyhissalatu vesselam gençlerin ve yetimlerin buluğ çağına erince evlendirilmelerini emretmektedir. Bir hadis-i şerifte Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyuruyor ki: “Gerçekten yazıyı öğretmek, güzel isim takmak ve buluğa erdiği zaman ise evlendirmek çocuğun babası üzerindeki haklarıdır.” (İmam Suyuti; Camiu’s-Sağir Ve Tercümesi İzahlı 2000 Hadis) Evlenme ve evlendirme işi çocuğa verilecek ailevî terbiyenin en önemli bir meselesi, bir parçasıdır. Çünkü İslam’ın aile kurmada güttüğü gayeler iyi bir evlilikle gerçekleşebilir.

Sonuç Olarak: Anne ve babaların çocuklarına karşı birtakım görev ve sorumlulukları vardır. Bu görevlerini yapıp yapmadıkları hususunda Allah’ın huzurunda hesaba çekileceklerdir. Geleceğimizin teminatı olan çocuklarımıza karşı görevlerimizi yapmada azami gayret göstermeliyiz. Çocuklarımıza karşı görevlerimiz daha onlar dünyaya gelmeden başlamakta, çocuk ana rahmine düştüğünde devam etmekte ve onlar dünyaya geldiklerinde ise sorumluluklarımız daha da artarak devam etmektedir. Çocuğu dünyaya gelen bir anne baba önce ona güzel bir isim koymalıdır. Çocuğunun en güzel bir şekilde terbiyesi ve eğitimiyle ilgilenmeli bu terbiye ve eğitim süresinde de onlara şefkat ve merhametle muamele etmeli çocukları arasında eşit ve adil davranmalıdır. Ergenlik çağına gelen çocuğunu da evlendirmek suretiyle ailesine ve topluma faydalı bir birey haline gelmesini sağlamalıdır.

Mustafa Karakuş - 27 Ocak 2016

İSLAM'DA ÖĞRETMEN NASIL OLMALI?

İslam'da Öğretmen Nasıl Olmalı?

Kâfirlerin İslam beldelerindeki fikrî istilası sonucu İslam ahlakı tahrip edildi. Yüzeysel bakıldığında sevecen görünen, fakat içerisinde ıstırap barındıran, gençliği yozlaştırmaktan, enerjisini fayda vermeyen işlere yönlendirip heder etmekten başka amacı olmayan hürriyet, demokrasi ve başka şatafatlı söylemlerle ahlaki çöküntüyü hat safhaya ulaştırdılar. Bu nedenle emri bil maruf ve nehyi anil münker her bir Müslümanın üzerine farzdır. Herkes kendi çalışmasına, görevine ve gücüne göre Ümmetin yeniden dirilişi için, onu eskiden olduğu gibi dünyaya liderlik yapmak üzere kalkındırmak için katkıda bulunmak zorundadır. Bu en önemli görev öğretmene düşmektedir. Zira öğretmen Peygamberin davetinin mirasçısıdır. Gelecek neslin kılavuzu ve mimarıdır. Hem bizim hayatımıza hem evlatlarımızın hayatına, düşünce ve davranışına ve hatta ilgi alanlarına ve hayallerine büyük etkisi olandır. Ve öğretmen o büyük emaneti üstlenendir ki şayet Allah (ﷻ)'yı razı edecek şekilde taşındırsa, kendine aydınlık olacak, aksi takdirde kendini cehennem ateşine götürecektir. Ne izzetli bir mesaj ve ne yüce bir görev! İlk öğretmen Peygamberimiz (ﷺ) değil miydi? Allah (ﷻ) buyuruyor ki:

﴿كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولاً مِّنكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُم مَّا لَمْ تَكُونُواْ تَعْلَمُونَ﴾

"Nitekim kendi içinizden size âyetlerimizi okuyan, sizi kötülüklerden arındıran, size Kitab'ı ve hikmeti talim edip bilmediklerinizi size öğreten bir Resûl gönderdik." [Bakara 151]

Gazali öğretmenlik mesleğine büyük değer vermiş ve demiş ki: "Öğrenip amel eden ve öğrendiklerini öğreten bir kimse, gökler âleminde hayırla yâd edilir." İslam düşmanları işte bu rolü çeşitli ve şirret yollarla hedef aldılar. Zira bu rolün önemini ve gelecek nesillerin şahsiyetini geliştirmede ve İslami akidelerine dayanarak karar vermedeki etkisini biliyorlardı. Böylece nesiller başıboş bırakıldı, bozuldu ve belirli bir şahsiyetten yoksun bırakıldı. Artık Ümmetin tarihini hazzedemez oldular. Ümmetin başarısızlığından, zayıf düşmüşlüğünden ve aşağılanmasından İslam'ı sorumlu tuttular.

Ey öğretmen; hiç neden öğretmen olduğunu kendine sordun mu? Hayatın için neden bu yolu seçtin? Bunun cevabını dürüstçe ve açıkça bilmen, senin karakterini ve bu yoldaki davranışını ve yaklaşımını yansıtmaktadır. Etrafımıza bakınca kaç çeşit öğretmen olduğunu görüyoruz:

Öğretmenliği tek iş imkânı olarak gören öğretmen… O öğretmen olmayı ne arzulamış ne de aslında ilgisini çekmiştir. Onun için bu sadece bir meslek ve ekmek parasını kazanmanın yoludur. İmkânı olsa daha fazla veya benzer getirileri olan fakat öğretmenliğin beraberinde getirdiği güçlükleri olmayan bir mesleği tercih ederdi. Bir de ikinci tip öğretmen var ki, o da sürekli hayatından şikâyetçi, bahtına küsmüş, öğretmenliğin yükünden, yoruculuğundan, düşük maaştan dert yanar, ağlayıp sızlar, yaşıtlarının eğitimden başka bir alanda çalışmakla daha şanslı olduğundan bahseder. Üçüncü tipe gelince; onun tek amacı bir an evvel müfredatı tamamlayıp öğretmekten kurtulmaktır. Öğrettiğini gerçek hayatla ve akide, din ve ahlakla ilintilemez, öğrencilerinin konuyu anlamasına önem vermez; öğrencilerinin bunları idrak edip davranış haline getirmesini umursamaz, sınıfın dört duvarının ardında olup bitenlere veya gördüğü yozlaşmaya aldırış etmez. Hatta öğrencilerinin karşısında bunları kınamaz bile. Aslında talebelerinin, toplumunun ve Ümmetinin gerçeklerinden tamamen kopuktur... Ve dördüncü ve beşinci ve altıncı olumsuz manzaralar eğitim hayatımızı tıka bası doldurmuş ve toplumun çeşitli kurumlarında kötü ve derin etkisini bırakmıştır. Böylesi bir gerçeklik ve ümitsizlik içindekilerden nasıl mükemmellik, üreticilik ve ciddiyet bekleyebiliriz ki?!

Bir de Rasulullah (ﷺ)'in hadisinde övgüyle bahsettiği öğretmenin niteliklerine bakalım:

«إنَّ اللهَ ومَلائِكَتَهُ وَأَهْلَ السَّمَواتِ والأرْضِ حَتَّى النَّمْلَةَ في حِجْرِهَا وَحَتَّى الحُوتَ لَيُصَلُّونَ على مُعَلِمِي النَّاسِ الخَيْرَ»

"Allah Teâlâ Hazretleri, melekleri, semâvat ehli, deliğindeki karıncaya, denizindeki balıklara varıncaya kadar arz ehli, halka hayrı öğretene mağfiret duasında bulunur." (Tirmizi)

Rasulullah (ﷺ)'in tarif ettiği gibi, neredeyse peygamberlerin davasına denk bir davayı elinde tutan öğretmenin nitelikleri nedir? İbn Mes’ud (ra)'dan rivayetle:

«لا حَسَدَ إلاَّ في اثنَتَيْنِ رَجُلٌ آتَاه اللهُ مَالاً فسَلَّطَهُ عَلى هَلَكتِهِ في الحَقَّ ورَجُلٌ آتَاهُ اللهُ الحِكْمَةَ فَهُوَ يَقضِي بِها ويُعَلِمُّها»

“Yalnız şu iki kimseye gıpta edilir. Allah’ın kendisine ihsân ettiği malı hak yolunda harcayıp tüketen kimse; Allah’ın kendisine verdiği ilimle yerli yerince hükmeden ve onu başkalarına da öğreten kimse.”

Bu niteliklerin ilki takva ve Allah (ﷻ)'ya karşı samimiyettir. Öğretmen ilim öğrenmeye ve ustalıkla öğretmeye Allah rızası ve Ahiret için niyet etmelidir. Sırf maaş ve üstlerinden övgü, şöhret ve terfi almak ve buna benzer nedenlerle öğretmen olmamalıdır. Ebu Hureyre (ra) şöyle dedi: Rasûlullah (ﷺ) şöyle buyurdu:

«لا حَسَدَ إلاَّ في اثنَتَيْنِ رَجُلٌ آتَاه اللهُ مَالاً فسَلَّطَهُ عَلى هَلَكتِهِ في الحَقَّ ورَجُلٌ آتَاهُ اللهُ الحِكْمَةَ فَهُوَ يَقضِي بِها ويُعَلِمُّها»

"Allah’ın rızasını elde etmek için öğrenilmesi gereken bir ilmi, dünyevî bir menfaati elde etmek için öğrenen kimse, kıyamet günü cennetin kokusunu dahi alamaz.”

Öğretmen öğretirken talebelerine Ümmetin ve İslam'ın hayrı için gereken terbiyeyi de vermek zorundadır. İmam en-Nevevi diyor ki, "...öğretmenin niyeti, yukarıda da bahsedildiği gibi, Allah rızası için öğretmek olmalıdır, yoksa dünyevi hedeflere ulaşmanın bir aracı olarak değil. Öğretmen daima eğitimin en önemli ibadetlerden birisi olduğunu hatırında tutmalıdır. Bu büyük ve cömert fazileti ve onun hayrını yitirme korkusuyla, niyetini düzeltmeye iten motivasyon ve zorluklarına ve hoş olmayan yönlerine karşı koruyan azim bu olmalıdır." Samimiyetin ve takvanın olmadığı yerde, riya, atalet ve ihmal devreye girer. Bu da kültürü zayıf, imanı sathi ve Ümmetin meselelerinden habersiz ve Ümmetin canlanmasına bir vesile olmak yerine engel oluşturan bir gençlik olur. Bir öğretmenin, Allah'a karşı samimi olup olmamasına bakılmadan, ay sonunda maaş alıyor olması, eğitimin kalbine hançer vuran bir konsepttir. Burada samimiyet nerede kalıyor? Allah ve takva nerede kalıyor? Ve elbette öğretmen öğrettiği konuda usta olmalı ve bilgisini talebelerine aktarmak için akıllı öğretim metotları kullanmalıdır.

Öğretmenin en önemli nitelikleri arasında; sabır, tahammül ve hoşgörü yer almaktadır. Kılavuz olan öğretmen; "La ilahe İllallah Muhammed Rasulullah" ilkesine sadık bir nesil yetiştirmek istiyorsa, sabırlı, hoşgörülü olmalıdır ki bu görevi hakkıyla yerine getirebilsin. Sabrın ve tahammül özelliklerinin Allah (ﷻ) katında büyük ecri vardır:

﴿وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ﴾

"Allah sabredenleri sever" [Al'i İmran 146]

Rasulullah (ﷺ) insanlara en zor durumlarda bile sabırlı olmayı emrederdi. Hoşgörü ve tahammül hem gerekli hem önemlidir. Onun için öğretmen daima bunun karşılığının Allah (ﷻ)'da saklı olduğunu ve bu gençlerin kendisine emanet edildiğini hatırlamalıdır. Bilmelidir ki her öğrencinin farklı yeteneği, her insanın farklı mizacı, farklı özel ihtiyaçları, ilgi alanları ve farklı sorunları ve endişeleri vardır. O hem öğretmen, hem rehber hem anne babadır. Onun için öğrencilerine kalbini açmalıdır, onlara karşı yumuşak huylu ve merhametli olmalıdır. Onları eğitmeye çabalarken şefkat ve sebat göstermelidir, fikirleri onların kabiliyetlerine, ihtiyaçlarına, mizaç ve zihinlerine göre anlatmalıdır. Bazıları ilk anlatmada kelimeleri ve dersleri kavrarken, bazıları tekrara ve daha fazla açıklamaya ve detaylandırmaya muhtaçtır. Rasûlullah (ﷺ) şöyle buyurdu:

«إنالله لم يبعثنِ معنّتاً ولا متعنّتاً ولكن بعثني معلماً وميسراً»

"Allah beni zorlaştırıcı ve şaşırtıcı olarak değil, aksine öğretici ve kolaylaştırıcı olarak gönderdi."

Fakat bazı öğretmenler görüyoruz ki - Allah onlara hidayet etsin - onlarda sabır ve şefkat bulunmuyor. Talebe öğretmeni kızdırdığında veya bir şeyi anlamadığında veya bir soru sorduğunda, öğretmen sabırlı ve hoşgörülü olmak yerine hiddetlenip öfkeleniyor. Kimi zaman bazı öğrencilerin davranışları veya sözleri zarar verici olabilir. O zamanda bile sabırlı olup karşılığını (ödülünü) Allah'tan bekleyip; öfkelerini, sorularını ve bazen can sıkıcı hallerini içine atması gerekiyor. Muaviye ibn Hakem (ra) namaz için cemaate katıldığında, namazda konuşulmayacağını bilmiyordu. Sahabeden birisi hapşırınca Muaviye (ra) yüksek sesle ona 'Yerhamu Kellah' diye dua etti. Sahabelerden bazıları ona sessiz olması için işaret etti, fakat o anlamadığı için konuşmaya devam etti. Namaz bittikten sonra, Rasulullah (ﷺ) onu yanına çağırdı. O da korkarak Rasulullah (ﷺ)'e yaklaştı. Rasulullah (ﷺ) ise ona nezaketle ve yumuşak bir şekilde şöyle dedi:

«أن هذه الصلاة لا يصلح فيها شيء من كلام الناس، إنما هو التسبيح والتحميد وقراءة القرآن»

"Şüphesiz ki bu namazda insanların sözlerinden hiçbiri yakışmaz ve uygun düşmez. Namaz ancak tesbih, tekbirdir ve Kur'ân okumaktır."

Muaviye (ra) Rasulullah (ﷺ)'in bu halini anlatırken şöyle diyor: "Anam-babam ona feda olsun, ne önce, ne de sonra Ondan daha güzel eğiten ve öğreten bir muallim görmüş değilim." Örneğimiz, öğretmenimiz olan Rasulullah (ﷺ)'in bu sabrı ve nezaketi, ifade ettiği tüm sözleri, davranışları ve eylemleri, hepsi bizim için eğitimdir.

Öğretmenin sergilemesi gereken nitelikler ise; dürüstlük ve verdiği söze sadık kalmaktır. Zira Allah (ﷻ) şöyle sesleniyor:

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ﴾

"Ey iman edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz?" [Saff 2]

Bir öğretmen talebelerine bir söz vermişse, onu yerine getirmek zorundadır veya karşılarında dürüst kalabilmek için özür dilemelidir. Aynı zamanda mütevazı olmak zorundadır. İbn Abdel Barr "Cami' Beyan el-İlm ve Fadluhu"da rivayetle, Ömer bin Hattab (ra) Rasulullah (ﷺ)'den şöyle rivayet etti: "İlmi isteyiniz ilimle beraber sekineti (vâkarı) ve hilmi de isteyiniz. Öğrettiğiniz ve kendisinden ilim öğrendiğiniz kimselere yumuşak davranınız. Sakın âlimlerin katılarından olmayınız ki cehaletiniz ilminize galebe çalmasın." Öğretmen bir öğretici ve aynı zamanda bir terbiyecidir. Onun için öğretmenin bazı akademik hususları öğrencilerinden öğrenmesi de şaşırtıcı değildir. Yaptığı hatadan geri dönmek veya bilmediği veya emin olmadığı hususlarda öğrencilerine, "Ben bilmiyorum" ve "Allah bilir" demelidir. Bu onu öğrencilerinin gözünde yüceltir ve ondan tevazu öğrenmelerini sağlayıp ilim sahibi olmadıkları konuda görüş beyan etmemeyi öğretir.

Biliyoruz ki, İslam adalet ve denge dinidir. Allah (ﷻ) şöyle buyuruyor:

﴿إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ﴾

"Muhakkak ki Allah, adaleti ve iyiliği emreder." [Nahl 90]

İslam'da sınıf sistemi yoktur. Zengine servetinden dolayı hürmet edilmez, fakir de yoksulluğundan dolayı aşağılanmaz. Öğrenciler bir sürü gibidir. Ve onlardan öncelikle sorumlu olan Rasulullah (ﷺ)'in belirttiği gibi öğretmenleridir:

«كلكم راع وكلكم مسئول عن رعيته»

"Her biriniz çobansınız ve elinizin altındakinden sorumlusunuz."

Öğrencilerin her biri eşittir. Hiçbirisine ebeveynlerine veya soylarına veya zenginliklerine göre özel muamele edilmez. Muamelede adalet ilk âlimlerimizin her birinde olan ve Rasulullah (ﷺ)'in tavsiye ettiği veya aksinden men ettiği gibi ellerinin altındakilere naklettiği bir şeydir. Mücahit bin Cabr, büyük Tabi'in ve Abdullah bin Abbas'ın talebesi - Allah onlardan razı olsun - demiştir ki: "Gençler arasında adaletsiz olan öğretmen kıyamet günü zalimlerle haşrolacaktır." İbn Sahnun "Ma Ja'a Fi Al-A'dl Bain olarak-Sibyan"da şöyle diyor: "Eğitim verirken asil ve asil olmayan arasında eşit davranmalıdır, aksi takdirde haindir." Bugün gördüklerimiz ise bunun tam aksi. Bazı öğrencilere ayrıcalıklı davranmak, öğretmenlerin bazı velisi üstün konumda ve güce veya zenginliğe sahip olan öğrencilerin hatalarını ve bozuk davranışlarını görmezden gelmesi, başkalarının hakkı olan hakları onlara vermesi gibi. İslam'da Halifeler öğretmenlerin kendi evlatlarına diğer çocuklardan farklı davranmamasına azami özen gösterirdi. Mesela Harun Er-Reşid; oğlunun hocası El-Kasa'i'ye oğlu ile alakalı şu tavsiyeleri içeren bir mektup göndermiştir: "...uygunsuz bir şekilde gülmesine mani ol. Ona Beni Haşimlerin büyüklerine karşı saygılı olmayı ve bulunduğu meclise giren liderlerin değerini bilmeyi öğret. Onu mümkün olduğunca hoşgörü ve yakınlıkla düzelt, itaatsizlik yaptığında da katı ve sert ol."

Ciddi ve samimi olan öğretmenin görevi ve rolü sınıfta bitmez. Fakat en önemli rolü, doğru sözlü ve sözüne sadık olmasıyla öğrencileri ve toplum üzerindeki tesir gücüdür. İlim sahibi ve ilmini öğreten hocalarımızın ve âlimlerimizin geçmişine bir bakalım: düstur, ilim, eylem, metot ve davet. Öğretmenler içinde sebat ve sabırla fitnelere karşı sımsıkı ideolojiye tutunmanın en güzel örneklerinden birisi İmam Ahmed'dir. İşkence gördü, zindanlara atıldı, dövüldü ve aşağılandı fakat sarsılmadan gördüğü bozukluklara hayatı pahasına karşı durup hakikat üzerinde sebat etmiştir. Ve âlimlerden, hocalardan ve davet taşıyıcılarından böylesi dersleri her zaman ve mekânda buluyoruz. Bir başka örnek ise Ümmü Derda es-Suğra'dır. Abdülmelik bin Mervan onu kadın akrabalarına ders vermek için görevlendirmişti. Bir gün hizmetçilerden birisine, verilen görevi yavaş yerine getirdiği için, beddua ederken duydu ve ona şöyle dedi: Ebu Derda'dan Rasulullah (ﷺ)'in şöyle dediğini duydum:

«لا يكون اللّعانون شفعاء ولا شهداء،يوم القيامة»

"Laneti çok yapanlar kıyamet günü şefaatçi olamazlar, şehit de olamazlar."

Bunu söylerken, hakkı söylemekten ötürü kimseden korkmadan söyledi. Karşısındakinin halife olması onu hakkı söylemekten alıkoymadı. Bazı âlim ve hocaların yaptığı gibi, olay karşısında uzak durmadı veya bu benim meselem değil demedi.

Bir kenarda durup seyirci kalmadı. Bugün bazı öğretmenler eğitim siyaseti ve müfredat değişikliğinin Batılılaştırılması karşısında, sistemi ve müfredatı değiştiremeseler bile, razı olmadıklarını ifade etmeleri de böyledir. Fakat evlatlarımıza enjekte edilen bu zehirleri beğenmemek veya kınamak onları bu zehrin zararını azaltmak için, sistemin bozukluğunu ifşa edip gençlerimize doğru fikirleri vermek sorumluluğundan kurtarmıyor. Bilhassa kendi İslami hükümlerimizden mahrum edildiğimiz; çocuklarımızın İslami akidesini yıkıp yerine yozlaşmış laik hürriyetleri, demokrasiyi ve diğer kapitalist mefhumları benliklerine yerleştirmeyi hedefleyen bu kapitalist düzen ve onun fikirleri altında öğretmenlerimize büyük görevler düşüyor. Bu yozlaşmayı ifşa etmek, yanlışlığını ve tehlikesini açıklamak ve bu fikirlere karşı mücadele etmek, Müslümanların rehberleri olan öğretmenlerimizin vazifesidir. Abdullah bin Mesud (ra)'ın dediği gibi; "İlim haşyettir/Allah'tan korkmaktır." Öğretmenler İslam'ın doğru düşünme metodunu ve Allah (ﷻ)’yı razı etmeyen hiçbir şeyden razı olmamayı, hakkı söylemeyi, söylerken de taviz vermemeyi veya ikiyüzlülük yapmamayı öğretmeliler çocuklarımıza. Öğretmen, korku ve korkaklığı değil, rızkın sadece Allah (ﷻ)'nın elinde olduğunu, hakkı söylerken sadece Allah'tan korkulacağını öğretmelidir.

Ama ne yazık ki eğitimi ve öğretmenleri kontrol eden mevcut yozlaşmış rejimler her gün daha fazla Batı medeniyetini ve onun fikirlerini ülkü edinmiş, ilişkilerin esasını menfaat ve çıkar olarak kabul etmiş, bu eğitim müfredatına ve siyasetine yürekten bağlı laik fikirli öğretmenler atamak için çabalıyor. Bazı öğretmenler bu fikirleri öğrencilerin dimağlarına yerleştirmek için var güçleriyle ve tüm imkânlarıyla mücadele ediyor. Sanki bu bağlılıkları karşısında madalya alacaklarmış gibi. Ve bu işin tehlikelerini ve Âlemlerin Rabbi olan Allah (ﷻ)'nın cezasını unutuyorlar. Bu yozlaşmayı ifşa etmek bir yana, bazı öğretmenler bu zehirli müfredatı ve fikirleri öğreterek teşvik ediyorlar... Üzerlerine görev olduğu gibi hakkı beyan etmiyorlar.

Öğretmenin en önemli rollerinden birisi kendisini rol model olarak gören öğrencilerinin şahsiyetlerini inşa etmektir... Bundan dolayı öğretmen öğrencilerine güzel örnek olmak zorundadır. Güzel örnek, öğrencinin şahsiyetini geliştirmede en etkili araçtır. İçiyle (özüyle) ve dışıyla, karakteriyle, edebiyle, nezaketiyle etkileyici olan bir rol modeldir. İmam Malik'in annesi kendisine, hocasından ilim öğrenmeden önce ilk olarak edep talep etmesini tavsiye etmiştir. Zira edep bir öğrencinin kendisiyle, Rabbiyle ve insanlarla olan ilişkisi için elzemdir... İmam Malik ilim öğrenmeye karar verdiğini annesine bildirince, annesi de ona en iyi elbiseleri giydirmiş, başına sarığını bağlamaya yardım etmiş ve demiş ki: “Hadi şimdi git ve yaz (ilim talep et).” İmam Malik (ra) annesini anlatırken, "Annem sarığımı bağlamaya yardım ederdi ve derdi ki, 'git Rabi'a'dan ilim öğrenmeden önce edep öğren." Bazı öğretmenler var ki öğrencilerine sigaranın zararlarından bahseder, bir yandan da elinde sigarasını tutar! Veya biri öğrencilerine dürüst, dakik ve sözüne sadık olmaları için ısrar eder, fakat kendisi yalan söyler veya derse geç kalır veya sözünde durmaz veya cesur olup hakkı söylemeyi gerektiren bir anda sessiz kalır, korkak ve ikiyüzlü oluverir. Tek bir ameliyle öğrettiği onlarca doğruyu yok eder.

Demek ki öğretmen, ilim ve bilginin anahtarını elinde tutan haznedar değil, bir rol model ve örnektir. Rol model, talebeyi ya güzelleştirir ya da yozlaştırır. Şayet bu rehber dürüst, güvenilir, cömert, cesur, güzel ahlakta fazilet sahibi ise, talebe de dürüst, güvenilir, edepli, cömert, cesur ve iffetli olacaktır. Rehber bir yalancı, hain, korkak, iyi yüzlü ve alçak karakterli ise, talebe de bu niteliklerle ve değerlerle yetişecektir. Hakikaten de öğretmenin sorumluluğu ve rolü çok ciddidir. Öyleyse her öğretmen, acaba kaç kişiyi iyileştirmiş, kaç kişiyi de bozmuş diye şöyle bir gözünün önünden geçirsin! İnsanlar üzerindeki etkisi ne kadar olumlu veya ne kadar olumsuz olmuş! Örnek şahıslar tarafından verilen eğitim; her türlü soyut teoriden çok daha etkili sonucu verir ve çok daha güçlü bir argümandır. Fakat; söz ile amel birbirine zıt olursa sonuç ne olur?! Kur'an-ı Kerim İsrailoğulları’nı bundan dolayı ikaz etmiştir:

﴿أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ﴾

“Sizler Kitab´ı (Tevrat´ı) okuduğunuz (gerçekleri bildiğiniz) halde, insanlara iyiliği emredip kendinizi unutuyor musunuz? Aklınızı kullanmıyor musunuz?”[Bakara 44]

Bundan yola çıkarak öğretmenin rolünün ve konumunun son derece önemli olduğu sonucuna varıyoruz... Öğretmen kendini Ümmetten ve toplumdan soyutlamamalıdır, etkileyen olmalıdır. Önceden belirttiğimiz gibi, o bir işçi, bir âlim, bir müçtehit, bir hafızdır;  iyiliği emredip kötülükten alıkoyarak hakkı beyan eder. Bir âlimin ve öğretmenin ne kadar güçlü bir tesiri olduğunu göstermek için burada âlime ve öğretmen bir kadından bahsetmek istiyorum. Bu âlime kadına yöneticiler dahi saygı gösterir ondan çekinirlerdi. Onun adı Nefise bint Hasan (ranha) idi ve iki büyük müçtehit üzerinde çok büyük tesir bırakmıştır.

Bu iki müçtehit İmam Şafii ve İmam Ahmed bin Hanbel'dir. Nefise bint Hasan (ranha) Mısır'da yaşıyordu. Günün birinde valinin adamları halktan birini tutuklayıp işkence etmek için götürürken Nefise (ranha)'nın evinin önünden geçmişler. Adamcağız Nefise (ranha)'dan yardım etmesi için bağırmaya başlamış. O da onun kurtulması için şöyle bir dua yapmış: "Allah zalimlerin gözlerini kör etsin de seni göremesinler." Adamcağızı alıp valinin karşısına getirdiklerine, Nefise (ranha)'nın evinin önünden geçerken olanları anlatmışlar. O da şöyle karşılık vermiş: "Eyvah, ben yoksa bu kadar mı zalimim? Ya Rabbi tövbe ediyorum ve Sen'den af diliyorum." Vali adamı serbest bırakmış, kendi parasından da fakir ve muhtaç olanlara hayır yapmış.

Bu vali Ahmet ibn Tulun'dur. Denir ki, bir gün yine insanlara zulmettiğinde insanlar koşup Nefise (ranha)'ya şikayet etmişler. O da bir mektup hazırlamış ve ertesi gün valinin geçeceği sırada yolunu beklemiş. Tam yanından geçerken kendisine seslenmiş: "Ey Ahmed ibn Tulun.' Onu görünce vali tanımış, atından inip yanına gitmiş. Mektubu eline alıp okumaya başlamış: "Sana yetki verildi ve sen insanları esir ettin. Sana statü verildi, sense zulmettin. Sana güç verildi ama sen haddini aştın. Sana mülk verildi ama sen (hak etmeyenlere) harcadın. Biliyorsun ki şafağın okları hedefini şaşmaz. Özellikle kendilerine zulmettiğin, aç bıraktığın ve yoksulluktan dolayı çıplak bıraktığın bedenlerin kalbindeki oklar (yani mazlumların gece ettiği dualar). Mazlumların yok olup da zalimin kaldığı asla görülmemiştir. Ne istiyorsan yap. Biz şikâyetimizi Allah'a yapıyoruz. Zulmedenler hangi akıbete uğrayacaklarını göreceklerdir!" El-Kurmani; "İbn Tulun bundan sonra ömrünün sonuna kadar değişti" diyor. İnsanlar üzerindeki zulmü kaldırdı... İşte herkesin bilmesi gereken de budur. Hilafetin yıkılmasıyla birlikte İslam itibarını yitirdi, bizler birçok şeyi yitirdik ve öğretmen de etkisini, rolünü ve itibarını yitirdi. Ve Hilafeti ve İslam'ı eskiden olduğu gibi güçlü ve azametli olarak geri getirmediğimiz müddetçe, bunların hiçbirisini tekrar elde edemeyeceğiz. Bunu gerçekleştirmek ise Allah için zor değildir.

Hz. Ali (ra)'ın Cemil ibn Ziyad en-Nakha'ya tavsiyesi ile bitirmek istiyorum. Şöyle anlatıyor: "Ali bin Ebi Talib (ra) elimden tutarak beni Cubban'a doğru götürdü. Nihayet çöle vardığımızda yere oturdu, derin bir nefes aldı ve dedi ki: 'Ey Cemil bin Ziyad. Kalpler birer kutu gibidir. En iyileri ise bilinçli olanlarıdır. Onun için sana öğreteceklerimi iyi öğren. İnsanlar üç sınıftır: Allah'tan korkan ve itaat eden (rabbani) âlimler; kendi hayatını kurtaracak kadar bilgin olanlar; bir de vahşiler ki onlar duydukları her sesin peşinden koşar, her esen rüzgârdan öğrenir, ama ilmin nurundan nasiplenmez ve sağlam bir köşeye sığınmazlar. İlim paradan üstündür. İlim seni korur sense parayı. İlim ameli artırır, ama para kullandıkça azalır. İlim hükmedendir, para ise hükmedilendir. Ve para yok olduğunda paranın yaptıkları da kaybolur. Âlimin aşkı ise ibadettir. Parayı istifleyenler hayattayken ölüdürler. Fakat âlimler ahir güne kadar kalıcıdırlar. Şekilleri yok olur ama onların sevdiği şeyler kalplerde varlığını sürdürür."

Allah’ım; bizleri İslam'la, İslam'ı da bizimle muzaffer kıl!

Müslime Eş-Şami (Ümmü Suheyb)

AHLÂK, SONSUZ HAZİNE

AHLÂK, SONSUZ HAZİNE

Müslümanın bu dünyada da öbür dünyada da en büyük ve sonsuz hazinesi, sahip olduğu güzel ahlâk ve edebidir. Onun, yani insanın bütün değer ve kıymeti de ancak bu ulvî ve şerefli hazinesinin kıymet ve değeri kadardır. Nitekim Cenâb-ı Hak, Hazret-i Peygamber’in yüksek değerini ifade sadedinde âyet-i kerîmede; “Şüphesiz ki Sen, yüce bir ahlâk üzeresin” ¹buyurmuştur.

Hazret-i Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- de; “Ben başka bir maksatla değil, ancak güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim.” ² buyurarak vazifesini tarif etmiş ve bütün insanlık âlemine “üsve-i hasene”, yani mükemmel bir ahlâk nümûnesi olmuştur. Bu bakımdan ahlâk, dînin özünü teşkil etmiştir.

En Mükemmel Mü’min…

İnsanlık tarihi, peygamberlerin eşsiz güzellikteki nice ahlâkî davranışlarıyla doludur. Bunun en güzel misallerinden birisi şüphesiz Hazret-i Yusuf -aleyhisselâm-’dır. O, âyet-i kerîmede buyurulduğu üzere kendisine açık bir şekilde zulmetmiş olan kardeşlerine; “Bugün size başa kakma ve ayıplama yoktur, Allah sizi affetsin! O merhametlilerin en merhametlisidir.” ³ diyerek, insan nefsine en ağır gelen hususlardan biri olan affedebilmenin en güzel misâlini sergilemiştir.

Bu itibarla Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-; “Mü’minlerin îman cihetinden en mükemmeli, ahlâken en güzel olanıdır.” ⁴ şeklindeki beyanlarıyla, ahlâkın, îmânın meyvesi ve kemâlinin alâmeti olduğuna işaret buyurmuşlardır.

Dolayısıyla güzel bir kul olmak isteyen herkes, öncelikle nefsini dâimâ hesaba çekmeli, kendisinde hangi kötü ahlâkı varsa bunların her birini tedricî bir sûrette terk etmeye azmedip tevbe etmelidir. Daha sonra da bu kötü huyların tersi ve mukabili olan güzel ahlâk ile ahlâklanmaya çalışmalıdır. Meselâ kibre mağlûp biriyse, tevâzû ve mahviyete bürünmelidir. Kin ve haset gibi bir kötü ahlaka sahip biriyse, mü’min kardeşlerini kendisinden üstün görüp, onların kusurlarından önce kendi kusurlarıyla meşgul olmalıdır.

Mü’minin mü’min için bir ayna olduğunu, kötü gözle baktığında kötülükler; iyi gözle baktığında ise güzellikler göreceğini düşünmeli ve nefsini mü’minlerin güzel yönleriyle meşgul etmelidir.

İç Dünyamızda İki Zıt Kutup…

İnsanın içyapısında biri hayrı ve takvâyı, diğeri şerri ve isyanı emreden iki zıt kutup vardır. Herkes, bir ömür bu iki zıt kutbun çatışmalarıyla hâl ve gidişâtına istikamet vermektedir. Takvâ galip geldiğinde, sâlih amellere ve güzel ahlâka yönelmekte; aksine fücûr galip geldiğinde ise türlü günahlara ve ahlâksızlıklara düşmektedir.

Âyet-i kerîmede buyurulur: “(Allah,) ona (yani insana) fücûru da takvâyı da ilham etmiştir.” ⁵ Fücûr, insanı Allah’tan uzaklaştıran her şeydir. Takvâ da, kulu Allâh’a yaklaştıran amel-i sâlih ve her türlü güzel davranışlardır. Kul, bu iki özellikten hangisine göre yaşarsa, değer ve kıymeti o yönde olur.

Nitekim Hazret-i Ömer’e, geceleri kim (ibâdet hâlinde) gündüzleri sâim (oruçlu) bir şahıstan bahsedip hayli övdüklerinde o, söylenenlere aldırmayıp şöyle dedi:
“- Siz bana bahsettiğiniz kişinin;
a. Ticareti,
b. Komşuluğu,
c. Yol arkadaşlığı nasıl, onu söyleyin!”

Hazret-i Ömer’in dikkat çektiği bu üç husus, insan nefsinin darlandığı anda azgın bir canavar gibi şahlandığı üç aynadır. Nasıl ki sâkin görünen bir kedi dar bir köşeye sıkıştırıldığında içindeki bütün hırçınlığı ortaya dökerse; insan da; ticaret, komşuluk ve arkadaşlıkta dar anlarda içyapısı neyse onu ortaya koyar. Denilebilir ki, insan ömrü bilhassa bu üç hususla imtihan ile geçmektedir.

Her Şey Ahlâkımızın Yansımasıdır…

Gerek bu dünyada karşımıza çıkan gerekse âhirette karşımıza çıkacak olan neticeler, hep bizim ahlâkımızın semerelerinden ibarettir. Cehennemdeki alevler insanların kötü sıfatları ile tutuşur; cennetteki bağlar, ağaçlar da yine insanların güzel sıfat ve ahlâkı ile yeşerir.

Edep Tâcı…

Edep, ahlâkın zirve noktasıdır. Bu, ham insanı ihsan duygusu ile olgun Müslüman hâline yükselterek Allâh’a karşı edep sahibi kılmaktır ki, edebin en yücesidir. İkinci edep, Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e karşıdır. Cenâb-ı Hak, Hucûrât Sûresi ve diğer sûrelerde mü’minlere Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e karşı edebi muhafaza etmelerini hâssaten emreder.

İbn-i Abbâs -radıyallâhu anhumâ- buyurur: “Bütün edeplerin başı, hem rahatlıkta hem de darlıkta Allah Teâlâ’nın emirlerine riâyet etmek ve yasaklarından da kaçınmaktır.”
Edebin husûsiyetini şair ne güzel ifade eder:
Edeb bir tâc imiş nûr-i Hudâ’dan
Giy ol tacı emîn ol her belâdan!..

Terazide En Ağır Olan…

Hazret-i Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, her vesileyle mü’minleri güzel ahlâka davet ile buyurur: “Kıyâmet günü, mü’min kulun terazisinde güzel ahlâktan daha ağır bir şey bulunmaz. Allah Teâlâ çirkin hareketler yapan, çirkin sözler söyleyen kimseden nefret eder.” ⁶

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in ahlâkî vasıflarını şu şekilde özetleyebiliriz:
* Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem güler yüzlü, tatlı sözlüydü,
* Kimseye fena söz söylemez, kimsenin sözünü kesmezdi,
* Sert değildi, yumuşak idi,
* Edep ve hayâ âbidesiydi,
* Çok mütevâzi idi. Vâkurdu.
* Boş ve lüzumsuz konuşmazdı.
* Karşısındakini candan dinlerdi.
* Çocukları çok sever ve okşardı. 
* Fazilet sahiplerine saygı gösterirdi.
* Akrabasını ve komşusunu hatırdan çıkarmaz, onlara ikrâmdâ bulunurdu. 
* Cömertti, şefkatliydi,
* Sözünde mutlaka dururdu.
* Dinlemesini, söylemekten fazla severdi,
* Güleceği zaman mübarek elini, mübarek ağzının üzerine koyardı.
* Kahkaha ile gülmez, fakat daima mütebessim bulunurdu.
* Verilen müjdelere şükrederdi,
* Uyurken mübârek sağ elini, mübârek yanağının altına koyardı.
* Herkesin isteğini mümkün olan ölçüde, yerine getirirdi.
* Eli çok açıktı, cömertliği deryadan farksızdı,
* İlim, hikmet çağlayanı, sabır timsaliydi,
* Atılgandı, tehlikeden korkmazdı, heybetliydi.
* Hanımlarına karşı insanların en yumuşağı ve ikrâm edeni idi. Onlara karşı daima tebessüm ederdi,
* Sofradan daima doymadan, yarı aç kalkardı.
* Temizliğe son derece ehemmiyet verir ve riâyet ederdi,
* Özel işlerini kendisi yapardı. Döşeği içi hurma lifi dolu deridendi.
* Dünya malına asla rağbet göstermezdi, Bir gün yanında dünyalıktan bahsettiler, Buyurdu ki : “İşitmiyor musunuz? Sâde hayat imandandır”’
* Ekseri yediği arpa ekmeği ve hurmaydı, Allah’ın huzuruna kavuştuğu vakit, evinde az bir arpadan başka yiyecek maddesi bulunmamıştı.
* Kimsenin ayıbını yüzüne vurmazdı,
* Çok adildi.
* Sosyal adaleti ve kardeşlik hukukunu en güzel o uyguladı.
* Çalışmaya, ilim ve irfana, icad ve keşiflere teşvik etmiştir.
* Daima Hakk’ın ve haklının yılmaz savunucusuydu.
* Zulüm ve sömürünün amansız düşmanıydı.
* İnsanların faydası için, kendi rahatını terk ederdi,
* İnsanlara madde ve mevkisine göre değil, takvâ ve ahlâkına göre değer verirdi.
* İlim-irfan âdab-erkân şiârıydı.
* Hayatı iman ve cihad olarak görmüştür,

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem her yönden örnek alınacak en mükemmel insandır. Her müslümanın O’nu en güzel şekilde öğrenip tanıması; Onun yüce ahlâkını yaşamaya ve yaşatmaya çalışması lazımdır, Çünkü O’nun ahlâkı, Kur’ân ahlâkı idi.
Allâh’ım! Bizleri Peygamber Efendimiz’in güzel ahlâkı ile donat. Dünyada ve âhirette yüzümüzü ağartacak ahlâkî davranış ve güzel amellere muvaffak eyle!

ZAFER MERT

————————

1. Kalem, 4.
2. İmâm Mâlik, Muvattâ, Hüsnü’l-hulk, 8.
3. Yûsuf, 92.
4. Ahmed b. Hanbel, Müsned, II, 250.
5. Şems, 8.
6. Tirmizî, Birr, 62.